Yöremizdeki geleneksel kıyafetlerin hepsinin tek bir adı yoktur, ancak kıyafetleri oluşturan parçaların mahalli adları vardır.

Yöremizde ayakkabı için çarık ve postal gibi adlar da kullanılır. Bunlar geleneksel kıyafetlerdir. Kadın erkek müşterek giyilen kıyafet parçalarıdır. Bölgede geleneksel giyimde çarık esastır. Ancak çarık yapımı azalınca yerine postal giyilmiştir. Günümüzde ise lastik ayakkabı ve kundura giyilmektedir.

 Genellikle köylerde giyilir. Tuzlanmış, şaplanmış, gölgede kurutulmuş manda veya öküz derisinden yapılır. Deri, ayakaltından parmak üstünü örtecek biçimde toplanır, yanlarına delikler açılır ve bu deliklerden geçirilen ince sırımlarla çarık ayağa geçirilip bağlanır. Çıplak ayakla asla giyilmez. Yün çorap veya ayakla diz arasına dolak sarılır.

 Koyunun kuyruk altındaki yünsüz derisinden yapılan kaba bir potindir. bir çeşit mest de denilebilir.

Geleneksel kadın kıyafetinde parçalı veya semerli fes, erkek kıyafetinde ise terlik adını alır.

Fes, yünden(keçeden yapılır), çorap örgüsü gibi dokunur. Önce büyükçe bir torba şekli verilir, tek parçalıdır. Boyama, dikleme işlemlerinden sonra küçülür, bir külah biçimine girer. Başa giyilecek hale getirilmesi için kalıplanır. Genellikle kırmızı olup üst kısmı tepelik, altın ve işleme ile süslenir.

"Parçalı" ve "semerli fes" ismi, fesin tepesine yapılan bonbenin (semerin) fese iki parçadan çalışıldığı görüntüsünü vermesinden ileri gelmektedir. Bonbe yapımı için keçe veya çuha kumaştan üç dört parmak kalınlığında fesin tepesini oluşturacak bir bölümü avuç içerisinde tutulur.[1]

Bu kısım içerisine tersten yün, pamuk, saman veya  ot doldurulur. Doldurulan kısım hilali biçimde dikilerek sabitleştirilir. Saç bağı ve alınlık takılarak bütünlük kazandırılır.

 Eskiden külah ve kavuğun kirlenmemesi için bunların altına giyilen takkedir. Herhangi bir bez veya pamukludan yapılırdı. Tokat bölgesinde erkek kıyafeti parçası olan terlik, beyaz etaminden yapılıp, renkli nakış ipleriyle işlenir. İstenildiğinde nakışlar arasına küçük püsküller dikilerek süslenir.

 Tokat geleneksel kıyafetinde çit, findi, yağlık, yazma denilir.

Üstü çiçekli ve şekilli pamuk bezinden veya basmadan yapılır. Yazmanın aynısıdır ve kullanılan desenleri ve adları da aynıdır.

Siyah zeminli tülbentten daha kalın, değirmi, pamuklu bir dokuma üzerine, koyu kırmızı veya bordo renkli yuvarlak veya elmaya benzer şekillerin basıldığı başörtüsüdür. Bu sebeple findi "elmalı" adıyla da bilinmektedir. Semerli fesin üzerine, kenarları üçken katlanarak, üst kısımları çene altına getirilerek bağlanır. Fes üzerindeki takıları kapatmamasına dikkat edilir.[2]

 Mendil ölçüsünden büyük, bir değirmi pamuklu bezdir. El tezgâhlarında dokunurken işlenir ve süslenirdi. Turhal yöresinde yağlık, genellikle beyaz renkte ve kenarları süslüdür. Dış sayanın önüne, boyun ve bel arasındaki göğüs açıklığını kapatacak biçimde yerleştirilir.

 Düz renk tülbentlerin üzerine el kalıpları ile çiçek şeklinde süs motiflerinin basıldığı bir değirmi ölçüsü ile satın alınan başörtüsüdür.

Yöremiz başörtüleri; desen baskısına göre elmalı ve sadece Tokat yazması, kenar süsleme çeşitlerine göre oyalı ve pullu yazma, çit, findi olarak da adlandırılmaktadır.

"Tokat yazmaları" kara kalem ve elvanlı olmak üzere iki teknikte basılır. Kara kalemde sadece siyah kalem kullanılır. Elvanlı da ise önce siyah daha sonra elvan denilen renkler el kalıpları ile kumaşa geçirilir. En iyi yazma kalıpları kuru ve fırınlanmış ıhlamur ağacından yapılmaktadır.

Ceket, Tokat geleneksel kadın kıyafetinde gazeki, erkek kıyafetinde ise aba adını almaktadır.

Koyu renk kadife ve çuha kumaştan yapılır genellikle kadınlar giymektedir. Genç kızlar giyinmezler. Boyu bele kadardır. Kolları uzundur. Kol ile bedenin birleştiği kısma kuş(kare veya dikdörtgen kesilmiş bir parça) ilave edilir. Bedenin önü açık olup belden sonrası yuvarlaklaştırılarak etek ucu ile birleştirilir. Bedenin ve kolun kenarlarına sim kaytan ve şerit harçlar geçirilerek süslenir.

Şal kumaştan yapılır erkek ceketidir. Yeleğin üzerine giyilir omuzu dikişsiz(kesiksiz) çalışıldığından ön ve arka bedenler bir arada kesilir. Boyu kalçaya kadardır. Kol altından itibaren, etek ucuna kadar yan badana genişlik verilir. Önünü kapatmada ilik düğme kullanılır. İlik düğmeye yakın mesafeye yaka ucu ve etek ucu arasında kalan kısmı iki üç sıra nervür(ince pili) yapılır. Sağ ve sol ön bedende ablike cepler vardır. Kol boyu bileğe kadardır. Ve kol takılışında kol oyuntusu yoktur, düz kol takılış tekniği uygulanmaktadır. Kol altında kol ile bedenin birleştiği kısma kuş geçirilir. Kol ağzına ve yan dikişte yırtmaç kullanılır. Koldaki yırtmaç biyeli ilik ve düğmeyle kapatılır.[3]

Turhal geleneksel kıyafetinde alaca çorap denilmektedir.

Ayağa giyilen, yün, tiftik, pamuk, ipek, floş ve sentetik(orlon ve naylon) ipliklerden örülür. “Ala” nakışlı ve renkli anlamından kullanılır. Al renk ağırlıktadır. Dörtgen fazla renk kullanılır, sarı, beyaz, mavi kullanılır. Geleneksel kıyafette kadınlar çorabın bilekten yukarı olan kısmını şalvarın içine sokarlar, erkekler zıvganın üstüne dize kadar çeker. Erkekler kışın çorap üzerine ayak bileğinden dizlere kadar dolak sararlar.

Turhal geleneksel kıyafetinde dış saya üçpeş adını alır.

 Kadın kıyafetidir. Etamin veya kalınca dokulu pamuklu beyaz kumaştan yapılmakta, iç sayın üzerine giyilmektedir. Astarlı çalışılır. Belden aşağı kısmı üç yaprak halinde; arka tek parça ön iki parça olarak dikilir. Bu modele üç etek anlamına gelen “üç beş” de denilmektedir. Ön bedendeki yaka açıklığı boyunda başlayarak bele kadar düz olarak getirilir. Ön ortanın kapanma payı yoktur ve etek ucuna doğru genişletilir. Ön yakanın açık kısmında iç sayanın veya göyneğin görülmemesi için göğüs ve boyun arasına yağlık konulur. Dış sayanın boyu iç sayadan uzundur. Etek ucunun iki yanı yırtmaçlıdır. Yırtmaç hizası ve etek ucu arasında kalan kısım nakışla veya siyah kaytanla süslenir. Dış sayanın omuzu dikişsizdir ve bu sebeple ön ve arka beden parçaları bir bütün halinde kesilir. Kolun görüntüsü uzun bir dikdörtgen biçimindedir. Kol bedenin yan dikişleri birleştirilmeden takılır, altına kuş geçirildikten sonra yan dikiş ve kol altı birlikte dikilir. Kol ağzına bir karış ölçüsü kadar nakışla süslenir. 

Turhal geleneksel erkek kıyafeti olarak işlik adını alır.

Zıvganın üzerine yeleğin altına giyilir. Genellikle beyaz pamuklu kumaştan yapılır. Ön bedeni ve kolları nakışla süslenir. Ön ortası ilik düğme ile kapatılır. İlik düğmeye yakın mesafelerde ince pileler yapılır. Pileler arasına ince ve koyu renkler (genellikle siyah) biyeller geçirilir. Uzun kolludur. Kol ağzına manşet boyun çevresine hâkim yaka takılır. Boyu, kalça hizasına uzanır.

Turhal geleneksel kadın kıyafetinde “iç saya”, erkeklerde ise “göynek” adını alır.[4]

Beyaz etaminden veya beyaz pamuklu kumaştan dikilen ve günümüzde etek altlarına giyilen jüponun görevini yapan iç etek şeklindeki bir kadın çamaşırıdır. İç sayanın boyu belden aşağı 70 – 75 cm uzunluktadır. Bel kısmı uçkur ile büzülür. Etek ucunun iki yanı yırtmaçlıdır. 15 – 20 cm yırtmaç hizası ile etek ucu arasında kalan bölüm genellikle etamin içi veya basit nakış teknikleri ile süslenir. Yırtmaç kenarlarına kaytan veya şerit harçlar geçirilir.

Geleneksel Turhal kadın kıyafetlerinde arkalık, boncuklu bel bağı erkeklerde zıvga bağı veya kuşak adını alır.

Kadın kıyafetli parçalarındandır. El dokuma tezgâhlarındaayrı renkteki ince yün ipliklerde ensiz olarak 3 parça halinde dokunur birbirine dikilerek bütünleştirilmiş kıyafet parçasıdır. Giyimde etek ucuna gelecek kısımda her bir parçanın ucunda 40 – 50 cm içe kıvrılarak arasına yün bağcık geçirilmesiyle yapılır.

Boncukların arasındaki yün ipler düğümlenerek model oluşturulur. Hazırlanan saçakların alt ucunda kalan yün iplikler çoğaltılır ve püskül haline getirilir. Püskül ipliklerinin her birine küçük ve renkli boncuklar bağlanır veya dikilir. Yünden hazırlanan bir kolon üzerine saçaklar yan yana getirilerek tutturulur. Yün kolonun ölçüsü bel ölçüsüne bağla payları da ilave edilerek hesaplanır. Kadın giyiminde boncuklu bel bağı belin arkasına arkalığın üstüne takılır.

Erkek kıyafetlerinde bele sarılan kırmızı, sarı, yeşil, renklerden oluşan çizgili desenli ve kare biçimli bir dokumadır. Beli sıkı ve dik tutmaya yarar. Kuşak parçası önce üçgen olarak katlanır. Bir ucu belin ön sol tarafına sıkıca tutularak diğer ucu sağdan belin arkasına ve tekrar öne katlanır. Bir ucu belin ön sol tarafına sıkıca tutularak diğer ucu sağdan belin arkasına ve tekrar öne döndürülür. Elde kalan uç kısmı sağ tarafa sarılı olan kuşak parçasının üst kısmının içe doğru sokularak sağlamlaştırılır ve kuşak sarılmış olur.

Turhal geleneksel kıyafetinde “şal öynük” adını alır. Kıyafetlerin üstüne takılarak kıyafetin kirlenmesini önler.

Kadınlar iş yaparken kıyafetleri kirlenmemesi için giydiği bir nevi koruyucu örtüdür. Turhal bölgesinde hala ilkel el tezgâhlarında yün iplikler kullanılarak geometrik desenlerle süslenmektedir. Ölük boyu genellikle dış saya boyundan kısa olur. Bele yünden kuşak veya kolon geçirilir, öne bağlanır.

Turhal geleneksel kadın kıyafetinde “şalvar”, erkeklerde “zıvga” adını alır.

Kadın giyiminden olan şalvar kutnu kumaştan, ipek satenden veya basma kumaştan dikilir. Ağı yukardadır. Bel veya parçası uçkurla küçülür iç kısmı genellikle astarsızdır. Astarlı yapılanları iç çamaşır görevi de gördüğünden kullanımında iç donu giyilmemektedir. Diğer giyim parçalarının altından çok az görülür.

Geçmiş yıllarda genellikle siyah renkteki şal ve keçe kumaştan yapılan “zıvga” erkek giyimidir. Günümüzde siyah renkli terilen kumaşlardan dikilmektedir. Kesimi pantolona benzer ağ kısmı yukarıda ve oyuntuludur. Beldekibolluk uçkur ile büzülür. Diz ile paça arası dar kesimlidir. Yan dikişi bel ve kalça arasındaki kısmına dikişten açılan cep modeli çalışır.

Turhal geleneksel kadın kıyafetinde alınlık, bilezik, gerdanlık, hamaylı, saç bağı, tuzluk, yanaklık erkek kıyafetinde köstek adını alır.

Kadında fesin ön yüzü üstüne takılan gerdanlığa benzer altın gümüş veya çeşitli maddelerden yapılan süslerdir.

Kadın bileğine takılan altın, gümüş veya bunlar üzerine işlenen değerli taşlar kullanılarak yapılır.

 Değerli taş ve madenlerden ya da altın paradan yapılan kadın boyun takısı.

Kadınlarda boyna takılan zincirlerin ucuna asılan ve çeşitli madenlerden yapılan üçgen ve silindir şekli muska ve nazarlıklar.

Kadınlarda fesin arkasına tutturularak bele kadar sarkıtılan saç örgü aralarını süsleyen şeritler halinde hazırlanır, bir araya getirilip fese takılır.

Tarlada çalışan kadınların içine yemeklik tuz koyup omzuna taktığı 18-20 cm şeklinde şal dokumadan veya sık dokulu yün örgüden yapılan ön yüzü nakışlı ve boncukla süslenmiş torba.

Kadınların kullandıkları fes süsleridir. Altın, gümüş ve çeşitli maddelerden yapılan bu süsler festen yanağa kadar sarkar.

 Erkeklerde genellikle saatlerin ucuna takılan altın, gümüş ve çeşitli madenlerden yapılan zincirdir.

Zıvganın dikildiği kumaştan dikilir. İçi astarlıdır. Ön belden ilik düğme ile kapatılır. Yaka kısmı omuzdan itibaren göğse kadar "U" şeklinde oyuntuludur. Kolsuzdur. Ön bedenin sağ ve sol taraflarında cepleri vardır. Bir cebe saat ve köstek konur veya köstek zinciri düğmeye veyahut diğer cebe uzatılır. Genellikle aba altına yayılır.[5]

---